Apple iPod: O Telefondan Önce Cep Müziği

Bugünlerde herkesin cebinde müzik akışı yapabilen ve indirebilen bir telefon var, ancak yirmi yıl önce durum böyle değildi. Hareket halindeyken en sevdiğiniz şarkıları dinlemek istiyorsanız özel bir müzik çalara ihtiyacınız vardı.

Milenyumun başında, bu cihazlar ya onlarca megabaytlık pahalı flash bellek ya da cebi genişleten ve çok fazla enerji tüketen 2,5 inçlik sabit diskler kullanıyordu. iPhone’dan yıllar önce iPod, depolama boyutu, kompakt boyutlar ve yazılım desteğinin rakipsiz bir kombinasyonunu sunuyordu ve muhtemelen Apple’ı bugünkü şirkete dönüştüren yeni bir yolculuğu başlatıyordu.

iPod’un piyasaya sürülmesinden aylar önce Apple, Ocak 2001’de iTunes’u piyasaya sürerek kullanıcıların müzik CD’sindeki şarkıları bir Mac bilgisayarına aktarmalarına ve çalma listeleri oluşturmalarına olanak tanıdı. Varlığının gerçek nedeni o yılın sonlarında ortaya çıktı.

iPod, “P-68 Dulcimer” kod adı altında geliştirildi. Tipik Apple tarzında, projenin etrafındaki gizlilik o kadar yoğundu ki çoğu Apple çalışanı bile ekibin ne üzerinde çalıştığını bilmiyordu.

CEO Steve Jobs daha çekici bir müzik çalar yaratmak istiyordu. Apple’ın donanım mühendisliği başkanı Jon Rubinstein, hala gigabaytlarca veri tutabilen 1,8 inçlik bir sabit disk yaratan Toshiba ile görüşmüştü. Fuse’ın benzer bir fikir için finansman sağlama konusunda başarısız olduğu projenin başına hemen Tony Fadell’i getirdi.

Soldan sağa: 3,5″, 2,5″, 1,8″ sabit sürücüler ve bir Mikro sürücü

O zamanlar Apple bugünkü trilyon dolarlık şirket değildi ve Fadell, yıllar sürmesi halinde projenin iptal edilebileceğini fark etti. Yaklaşan tatil sezonunu hedef olarak belirledi ve bu da kendisinin ve diğer birçok kişinin haftanın yedi günü ve günde 20 saate kadar çalışmasını sağladı. Son prototipler 11 Eylül’den hemen önce Tayvan’dan uçtu.

Apple iPod tatilden önce 399 dolardan satışa sunuldu. Adını ve rengini, iMac’in bir uzantısı olarak görüldüğü için Stanley Kubrick’in kült klasiği 2001: A Space Odyssey’deki Discovery One gemisinin ayrı ayrı beyaz bölmelerinden alıyor. iPod 5 GB depolama alanına sahipti – ya da Jobs’un ifadesiyle “cebinizde 1.000 şarkı” – ve 10 saatlik pil ömrüne sahipti.

Uzun pil ömrü, işletim sisteminin yalnızca 4 MB’ını kullandığı 32 MB RAM sayesinde mümkün oldu. Bir şarkı başlatıldığında iPod, çalma listesindeki sonraki birkaç şarkıyı RAM’e yükler ve diski döndürmeyi bırakırdı. Şarkıların sık sık atlanması veya çalma listelerinin değiştirilmesi pil ömrüne önemli ölçüde zarar verecektir.

Cihaz, kısa sürede iPod’un imza unsuru haline gelen mekanik bir kaydırma tekerleği kullanıyordu. Kaydırma tekerlekleri elektronikte yaygındı ancak genellikle cihazın yan tarafında bulunuyordu ve yalnızca kullanıcı tarafından görülebiliyordu. iPod, tüm arayüzünü kaydırma tekerleği etrafında oluşturma konusunda benzersizdi, bu da yüzlerce şarkı arasında gezinmeyi daha kolay ve daha sezgisel hale getiriyordu.

Ürünle birlikte verilen tamamen beyaz kulaklıklar, cihazın kendisi amaçlandığı gibi bir cebe gizlendiğinde bile iPod’un tanınabilmesini sağladı. Beyaz kulaklıklar, AirPods olarak kablosuz biçimiyle günümüze kadar kültürel bir simge haline geldi.

2001’in sonuna gelindiğinde iPod 125.000 adet satmıştı; bu yalnızca Mac’e özel bir çevre birimi için fena sayılmazdı. Bu, özellikle premium fiyat göz önüne alındığında (2001’de 399 dolar, bugün yaklaşık 700 dolara eşdeğerdir), ilk günlerinde bile cihaza yönelik güçlü talebin ve çekiciliğin sinyalini verdi.

Ertesi yıl Apple, dokunmatik tabanlı kaydırma tekerleğine sahip 10 GB ve 20 GB iPod’ları piyasaya sürdü. Tüm modellere MusicMatch Jukebox uygulamasını içeren bir Windows sürümü verildi. Ancak yine de Windows PC’lerde yaygın olmayan FireWire konektörünü kullanıyorlardı, çünkü USB 1.0 kullanışsız derecede yavaştı. Bu, birçok Windows kullanıcısının bir FireWire genişletme kartı satın almasını gerektirdi.

Korsanlıktan Daha Kolay

Apple, 2003’ün başlarında, arkadan aydınlatmalı bir ekrana ve temelde FireWire ile USB’yi tek bir cihazda birleştiren yeni 30 pinli dock konektörüne sahip 3. nesil iPod’u duyurdu. Bundan kısa süre sonra USB 2.0 kabloları kullanıma sunuldu.

Dock konnektörü, neredeyse on yıl sonra iPhone 5’teki Lightning konnektörüyle değiştirilene kadar, Apple’ın taşınabilir aygıtları ve düzinelerce iPod aksesuarı arasında bir standart haline geldi.

Önceki iPod modellerinde kaydırma tekerleğinin etrafındaki dört mekanik tuşun yerini ekranın altındaki arkadan aydınlatmalı dokunmatik yüzeyler aldı. Ancak günün en büyük haberi iTunes Store’un açılışıydı.

Resim kredisi: wicker_man

O zamanlar müzik endüstrisi, Kazaa gibi eşler arası dosya paylaşım uygulamaları sayesinde korsanlıkla boğuşuyordu. Apple çoğu korsanın şarkılar için para ödemekten kaçınmaya çalışmadığını fark etti; albümlere para ödemekten kaçınmaya çalışıyorlardı. Bir müzik CD’sinin maliyeti, çoğu nadiren dinlenen yaklaşık 14 şarkıdan oluşan fiziksel albümlerin üretimi ve nakliyesi de dahil olmak üzere yaklaşık 18 dolardı.

Apple, şarkıları 0,99 dolara, albümleri ise 9,99 dolara satmak üzere tüm büyük müzik şirketleriyle anlaşmaya vardı. Yüzlerce bağımsız plak şirketi hızla katıldı.

Apple, aynı yılın sonlarında Windows için iTunes’u piyasaya sürerek Jukebox yazılımına yönelik desteği sona erdirdi. Ayrıca iTunes Store’da sesli kitap satmaya başladılar. Harekete, beyaz iPod’u öne çıkaran dansçı silüetlerinin yer aldığı yeni bir reklam kampanyası eşlik etti.

iTunes’un iPod’a özel olması, alt segment dışındaki tüm rekabeti öldürdü. 1980’li ve 90’lı yıllarda Walkman markasıyla taşınabilir müzikte hakimiyet kuran Sony, cihazlar arası dosya aktarımında yavaş ve kısıtlayıcı yazılımı nedeniyle ağır eleştirilere maruz kalmıştı.

Apple ertesi yıl 4GB 1 inçlik Mikrosürücü kullanan iPod Küçük’ü 249 $’a (tüketicilere fiyatının yarısı kadar) piyasaya sürdü. Eski iPod modellerindeki dört mekanik düğme kaydırma tekerleğine entegre edilmişti. Ancak flash belleğin ucuzlaması nedeniyle bu modelin günleri başından beri sayılıydı.

Resim kredisi: Zengame

Apple, Mini’nin tıklama tekerleği ve 20 GB depolama alanı için 299 ABD doları ve 40 GB depolama alanı için 399 ABD doları gibi daha cazip fiyat noktalarıyla Temmuz 2004’te 4. nesil iPod’u piyasaya sürdü. Bu, 2 milyondan fazla satışla iPod’un o dönemde en başarılı çeyreğiydi.

Müzikten Daha Fazlası

Apple, 2004 tatili için 40GB için 499$ ve 60GB için 599$ fiyatla premium iPod Photo’yu tanıttı. Motorola Razr V3 gibi popüler telefonlarda bulunan ekranın aynısı olan 176 x 220 renkli ekrana sahipti, ancak dikey yerine yatay formattaydı.

Pil ömrü de beş saatlik slayt gösterisine veya 15 saatlik müzik çalmaya izin verecek şekilde iyileştirildi. Bu çeyrekte iPod (tüm versiyonları) 4,5 milyondan fazla sattı.

Şirket birinci sınıf bilgisayarlarıyla tanındığı için iPod, gerçek anlamda ana akım haline gelen ilk Apple ürünüydü. Bu başarı, sesin ötesine geçen koruyucu kılıflar ve çeşitli aksesuar türlerinden oluşan bir endüstri yarattı; bazı kullanıcılar bir moda ifadesi olarak kendi kılıflarını da yarattı.

Popüler inanışın aksine, podcasting adını iPod’dan alıyor, tersi değil.

Izgaranın altında şarkıcıların olduğu 19. yüzyıldan kalma bir iPod. Resim: Timothy Allen

Apple, 2005 yılında iPod Shuffle ile flash bellek kullanan ilk cihazını piyasaya sürdü. Cihaz, dahili klipsi sayesinde cepsiz kıyafetlere bile takılabiliyordu. Apple, bir ekranı dahil etmeyerek daha da düşük fiyat noktalarını hedefleyebilir: 512MB için 99$ ve 1GB depolama için 149$. Tıklama tekerleği bir kaydırma tekerleği değildi ve ses seviyesi kontrollerini içeriyordu. Başka bir düğme, şarkıları sırayla ve rastgele sırada çalma arasında geçiş yapıyordu.

Popüler inanışın aksine, podcasting, adını iPod’dan alıyor ve tam tersi değil, çünkü ortaya çıkan formatı dinlemenin en popüler yoluydu. Apple, 2005 yılında podcast’leri iTunes’a ekleyerek Apple onaylı podcast’leri bulmayı ve indirmeyi kolaylaştırdı. Ancak Apple, adın münhasır haklarını elde etmek için “pod” kelimesinin ticari markasını alamadı.

Apple, 60 GB’lık iPod Photo’nun fiyatını 399 dolara düşürdü ve orijinal 4. nesil serisini sonlandırarak 20 GB’lık versiyonunu 299 dolara sundu. iPod Küçük, flash tabanlı, renkli ekranlı iPod Nano’nun piyasaya sürülmesiyle aynı yılın sonlarında durduruldu ve 2 GB depolama alanıyla 199 dolara, 4 GB depolama alanıyla 249 dolardan satıldı.

İmaj kredisi: John Keogh

Beşinci nesil iPod, 240 x 320 ekrana ve bununla birlikte görüntü oynatma özelliğine sahipti. iTunes Store TV programlarının bölümlerini satmaya başladı. 2005’in son çeyreğinde 14 milyondan fazla iPod satıldı.

Bazen “videolu iPod” olarak da bilinen bu iPod modeli, 2006 yılında gayri resmi olarak iPod “5.5. nesil” olarak adlandırılan ve 20 saatlik ses çalma için derecelendirilmiş 80 GB’lık bir sürüm de dahil olmak üzere bir revizyon aldı.

Aynı zamanda iTunes Store tıklama tekerleğini kullanan oyunları satmaya başladı. O yılın son çeyreği 21 milyon adetlik satışla klasik iPod’ların kuğu şarkısı oldu.

Dokunulmadan Kaldı

100 milyondan fazla iPod sattıktan sonra Apple, 2007’de ilk iPhone’u piyasaya sürdü ve şarkı satın almak ve hareket halindeyken dinlemek için hepsi bir arada bir çözüm sağladı.

Aylar sonra iPod Touch piyasaya sürüldü ancak ismine rağmen iPod serisinin geri kalanıyla pek ilgisi yoktu. Cihaz temelde hücresel modemi, hoparlörü ve kamerası olmayan bir iPhone’du. Bununla birlikte, bir iPhone almaya parası yetmeyen veya bir veri planı için tıslamak istemeyen birçok kullanıcı, Wi-Fi üzerinde harika çalışan taşınabilir bir web tarayıcısı olarak kullanmak için bu “daha ince iPhone”u taşımaktan mutluydu.

Aynı gün piyasaya sürülen iPod Classic, ses çalma için 40 saat olarak değerlendirilen pil ömrüne sahip, benzeri görülmemiş bir 160 GB’lık versiyona sahipti. Bu, klasik iPod’un son büyük revizyonuydu. iPod Shuffle en son 2010’da, Nano ise 2012’de güncellendi.

İmaj kredisi: Dongyi Liu

Apple, düşük talep nedeniyle parçalarının artık mevcut olmadığını söyleyerek iPod Classic’i 2014 yılında durdurdu. iPod Nano ve Shuffle üç yıl sonra farklı bir nedenden dolayı durduruldu: internet üzerinden dinlemenin yükselişi.

İnsanlar artık tek tek şarkılar için tıslamak istemiyordu; Spotify ve Apple Music gibi platformlarda bulunan her şarkıya erişim için tıslamayı tercih ediyordu. Son iPod Touch modeli 2019’da piyasaya sürüldü ve 2022’de üretimden kaldırıldı. Apple hiçbir zaman iPod Classic’in çağdaş bir halefini piyasaya sürmedi.

İmaj kredisi: Dongyi Liu

Günümüzün telefonları, iPod Classic’in üretilmediği zamanlara göre daha büyük ve ağırdır ve bunlarla egzersiz yapmak o kadar da rahat değildir. Tüm bunları zaten sahip olduğunuz telefonla yapabileceğiniz göz önüne alındığında, bağımsız müzik çalma artık niş bir kullanım alanı haline geldi; daha fazla taşınabilir fitness cihazı ve akıllı saat de müzik çalma yetenekleri kazandı.

iPod’un başarısı, taşınabilir müzik ve teknolojide dönüştürücü bir çağın başlangıcına işaret ediyordu. Şık tasarımı, kullanıcı dostu arayüzleri ve yenilikçi teknolojiyi birleştirerek iPhone ve iPad gibi ürünlere zemin hazırlayarak Apple’ın yeniden dirilişinin yolunu açtı. iPod’un mirası, bugün medyayı nasıl deneyimlediğimizi etkilemeye devam ediyor.